Υπάρχουν κάποιες μέρες που δεν τολμάς να πάρεις αυτοκίνητο για τη δουλειά. Απεργία, επίσκεψη πρέσβη, dinner στο προεδρικό μέγαρο, ντέρμπι στο ΟΑΚΑ, πορεία στο κέντρο, ανάδρομος Ερμής. Απαπα. Πιο γρήγορα θα φτάσεις με τα πόδια. Ε, σκέψου τώρα, τι θα γινόταν αν σου έλεγαν: «Από αύριο, τάδε ώρα, αλλάζει η κατεύθυνση κυκλοφορίας. Ξεχάστε ότι ξέρατε. Σκεφτείτε αντίστροφα. Αντί να κυκλοφορούμε από τα δεξιά, όπως κάναμε μέχρι σήμερα, θα κυκλοφορούμε από τα αριστερά». Θα έβγαινες από το σπίτι;
3 Σεπτεμβρίου 1967: Η μέρα που άλλαξε η κυκλοφορία στη Σουηδία
Κάτι τέτοιο, όχι ακριβώς έτσι βέβαια, έγινε στη Σουηδία πριν από περίπου 50 χρόνια, στις 3 Σεπτεμβρίου το 1967. Έχει ονομαστεί ως Ημέρα Högertrafikomläggningen, δηλαδή ημέρα Αλλαγής Κυκλοφορίας στα Δεξιά, ή πιο απλά Dagen-H (ημέρα H). Ήταν η μέρα που άλλαξε η κυκλοφορία στη Σουηδία.
Ξύπνησαν οι κάτοικοι της Σουηδίας σε μία χώρα όπου ξαφνικά όλα στους δρόμους πήγαιναν ανάποδα. Εκεί που κυκλοφορούσαν στα αριστερά -όπως οι Άγγλοι- άλλαξε η κυκλοφορία στα δεξιά -όπως κάνει σχεδόν όλος ο υπόλοιπος κόσμος- με αποτέλεσμα να σημειωθεί ένα από τα πιο ιστορικά μποτιλιαρίσματα, το οποίο μέχρι σήμερα λειτουργεί σαν case study!
Η κυκλοφορία σε όλους τους δρόμους άλλαξε σε μόλις μία νύχτα, αλλά η αλλαγή αυτή προγραμματιζόταν για 4 χρόνια! Μάλιστα, η κουβέντα για την αλλαγή της κυκλοφορίας είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, τη δεκαετία του ‘50. Αλλά σε εθνικό δημοψήφισμα που έγινε το 1955, το 83% των Σουηδών πολιτών είχε ψηφίσει «όχι». Πέρασαν μόλις 8 χρόνια, και το 1963, χωρίς να ζητήσει τη βοήθεια του κοινού, η κυβέρνηση της Σουηδίας αποφάσισε να προχωρήσει στη μεγάλη αλλαγή μέσα στα επόμενα 4 χρόνια.
Γιατί έπρεπε να αλλάξει η κυκλοφορία στη Σουηδία;
1. Η Σουηδία ήταν μία από τις λίγες χώρες στην Ευρώπη όπου η κυκλοφορία γινόταν από τα αριστερά
Ακόμη και στις γειτονικές Φινλανδία και Νορβηγία, η κυκλοφορία γινόταν από τα δεξιά. Το γιατί κυκλοφορούσε τότε η Σουηδία με αυτήν την πορεία, και γιατί πολλές χώρες μέχρι σήμερα, όπως η αγαπημένη Κύπρος, εξακολουθούν να κυκλοφορούν έτσι, είναι μια άλλη ιστορία. Ας πούμε ότι έχει να κάνει με τα ένστικτα αυτοάμυνας και επιβίωσης των -κατά βάση δεξιόχειρων- ανθρώπων την εποχή του Μεσαίωνα και με τις δικλείδες ασφαλείας που έπρεπε να έχουν οι άμαξες και τα κάρα, τον 17ο-18οαιώνα.
2. Οι περισσότεροι οδηγοί στη Σουηδία οδηγούσαν αυτοκίνητο με το τιμόνι στα αριστερά!
Πώς; Γιατί; Πολλοί κάτοικοι της Σουηδίας αγόραζαν τα οχήματά τους από το εξωτερικό. Ενώ πολλές κατασκευαστικές εταιρίες, βλέπε Volvo, είχαν επιλέξει να σχεδιάζουν μοντέλα για αριστερόστροφη πορεία.
Οπότε είχες οχήματα με τιμόνι στα αριστερά, σε δρόμους με κυκλοφορία από τα αριστερά. Το λες και επικίνδυνο. Το παράδοξο αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προκύπτουν πολλές μετωπικές συγκρούσεις όταν γίνονταν προσπεράσεις σε αυτοκινητόδρομους δύο λωρίδων. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία, αυτός ήταν ένας από τους λόγους που αυξήθηκαν τα θανατηφόρα τροχαία από 595 το 1950, σε 1313 το 1966. Δεν είναι τυχαίο ότι παρατηρήθηκε μία αύξηση στα τροχαία κοντά στα σύνορα της Σουηδίας με τη Δανία, τη Νορβηγία και τη Φινλανδία, τις χώρες όπου η κυκλοφορία γινόταν από τα δεξιά.
3. Μέσα σε 10 χρόνια ο αριθμός αυτοκινήτων στη Σουηδία εκτοξεύθηκε από 862.992 σε 1.976.248!
Οπότε η κυβέρνηση φοβόταν ότι με αυτούς τους ρυθμούς πολλαπλασιασμού οχημάτων, θα πολλαπλασιάζονταν και τα ατυχήματα στους δρόμους.
4. Άλλαξαν οι προβολείς αυτοκινήτων
Να και κάτι που μπορεί να μην ήξερες! Μέχρι τη δεκαετία του 1960, τα αυτοκίνητα στη Σουηδία είχαν τους παλιούς, απλούς προβολείς που φώτιζαν ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις. Ωστόσο, σιγά σιγά, η τεχνολογία των προβολέων θα άλλαζε. Στόχος ήταν να εξοπλιστούν όλα τα αυτοκίνητα με πιο σύνθετους προβολείς, αυτούς που έχουμε σήμερα δηλαδή. Τα φώτα διασταύρωσης είναι πλέον ρυθμισμένα ασύμμετρα, ώστε το δεξί φως (ή αριστερό αν η κυκλοφορία γίνεται στα αριστερά) να εκπέμπει πιο μακριά από το αριστερό. Έτσι βλέπουμε πιο μακριά τον δρόμο στη δεξιά πλευρά χωρίς να τυφλώνουμε τον οδηγό που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση.
Ε, δεν θα είχε νόημα να αλλάξουν οι προβολείς αυτοκινήτων στη Σουηδία σύμφωνα με την αριστερόστροφη πορεία, και αργότερα να άλλαζαν ξανά. Οπότε η Σουηδία έπρεπε τότε να αποφασίσει: αριστερά ή δεξιά; Σκόρδο ή κρεμμύδι;
Ένα επικό μποτιλιάρισμα που προγραμματιζόταν για 4 χρόνια!
Και πώς ακριβώς το κάνεις αυτό; Πώς εξασφαλίζεις ότι κάθε οδηγός, πεζός, ποδηλάτης θα ενημερωθεί για τη μεγάλη αλλαγή, ώστε να ξέρει ότι ενώ εκείνος θα κυκλοφορούσε σε μία λωρίδα, τώρα για την ίδια κατεύθυνση, θα πρέπει να κυκλοφορεί στην αντίθετη; Και, μην ξεχνιόμαστε, δεν έχεις social media, δεν έχεις Internet, δεν έχεις μήνυμα από το 112. Οριακά έχεις τηλεόραση! Ε, γι’ αυτό χρειάστηκαν 4 χρόνια.
Τους ζάλισαν! Επί τέσσερα χρόνια, από το 1963 μέχρι τη μεγάλη μέρα το 1967, οι κάτοικοι της Σουηδίας έβλεπαν παντού το λογότυπο «Dagen H»: σε αναμνηστικά αντικείμενα, σε κουτιά γάλακτος, σε εσώρουχα...
Ακόμη και διαγωνισμός για το τραγούδι-σύμβολο της αλλαγής διοργανώθηκε, για να κερδίσει το τραγούδι «Håll dig till höger, Svensson» (Μείνε στα δεξιά, Σβένσσον) που θα ακουγόταν παντού τα επόμενα χρόνια και ακόμη θυμούνται όσοι ήταν τότε μικρά παιδιά.
3 του Σεπτέμβρη να περνάς (από τη σωστή λωρίδα!)
Κι έτσι, στις 3 Σεπτεμβρίου, ημέρα Κυριακή, σταμάτησε η κυκλοφορία σε όλους τους δρόμους από τη 1 μετά τα μεσάνυχτα έως τις 6 το πρωί. Οι μόνοι που επιτρεπόταν να κυκλοφορούν ήταν οι οδηγοί που βρίσκονταν στον δρόμο λόγω δουλειάς. Κι εκείνοι όμως έπρεπε να ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες: Ο πιο σημαντικός είναι πως στις 5 παρά 10 το πρωί έπρεπε να ακινητοποιηθούν, να αλλάξουν πλευρά του δρόμου, και μετά να ξανασταματήσουν. Με το ραδιόφωνο να μεταδίδει την αντίστροφη μέτρηση, στις 5 η κυκλοφορία άρχισε και πάλι, με τις λωρίδες κυκλοφορίας να έχουν πλέον αλλάξει! Κάν’ το εικόνα αν μπορείς…
Στη Στοκχόλμη και το Μάλμε, τις μεγαλύτερες πόλεις της Σουηδίας, το μπλοκάρισμα της κυκλοφορίας κράτησε ακόμα περισσότερο, από τις 10 το πρωί της 2ης Σεπτεμβρίου έως τις 3 το μεσημέρι της 3ης, δηλαδή 29 ώρες! Κι αυτό γιατί έπρεπε να αλλάξουν όλες οι πινακίδες των δρόμων και να αναδιαμορφωθούν οι διασταυρώσεις.
Μέσα μαζικής μεταφοράς: Ακόμα μία δοκιμασία
Η πιο περίπλοκη πτυχή της «Dagen H» αφορούσε τις δημόσιες συγκοινωνίες. Τα τραμ στη Στοκχόλμη, το Μάλμε και το Χέλσινμποργκ αντικαταστάθηκαν από λεωφορεία με πόρτες που ανοίγουν στα δεξιά. Η σουηδική κυβέρνηση αγόρασε πάνω από 1.000 τέτοια λεωφορεία, ενώ περίπου 8.000 από τα παλιά πήγαν στο συνεργείο για να αποκτήσουν πόρτες και στα δεξιά. Κάποια άλλα πουλήθηκαν στο Πακιστάν και την Κένυα, όπου η κυκλοφορία γινόταν ακόμα στην αριστερή πλευρά του δρόμου.
Dagen – H: Logistics που έγραψαν ιστορία
Η Dagen– H ήταν η μεγαλύτερη logistics πρόκληση στην ιστορία της Σουηδίας. Από τη σκοπιά της οδικής ασφάλειας, η αλλαγή ήταν επιτυχημένη. Ο απολογισμός που αποτυπώνει το όλο νόημα «Σουηδία γίναμε» είναι τα μόλις 157 – κι αυτά ελαφρά- τροχαία ατυχήματα που έγιναν εκείνη την ημέρα, από τα οποία μάλιστα μόνο 32 περιλάμβαναν κάποιο τραυματισμό.
Το ενδεχόμενο αντίστοιχης αλλαγής εξετάστηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1969, στη «ναυαρχίδα» της αριστερής οδήγησης, το Ηνωμένο Βασίλειο, όμως η πρόταση απορρίφθηκε λόγω εξόδων και εκτιμώμενου ρίσκου στην οδική ασφάλεια.
