Τέτοια εποχή πριν από τρία χρόνια, το Safe Roads project πατούσε restart κι έβγαινε εκ νέου στους δρόμους, πιο οργανωμένα, πιο δυνατά, για να τους κάνει ασφαλέστερους για όλους. Έχει πλέον συνεργαστεί με πάνω από 100 δήμους σε όλη τη χώρα - ένας στους τρεις έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα - και έχει ολοκληρώσει 1.800 διαβάσεις έξω από σχολεία. Ήταν μια γεμάτη και επιτυχημένη 3ετία.
Παράλληλα, ο ακτιβιστής, συγγραφέας και συνάδελφός μας στην Hellas Direct Δημήτρης Αντωνίου συνεχίζει και τη σχολική χρονιά 2025-2026 τις επισκέψεις στα σχολεία για να μιλήσει στα παιδιά για την οδική ασφάλεια και την κυκλοφοριακή αγωγή μέσα από βιωματικές δράσεις και τη χρήση εικονικής πραγματικότητας. Και επιβεβαιώνει κάθε φορά ως τα παιδιά είναι έτοιμα για την αλλαγή.
Παγκόσμια ημέρα του παιδιού και δικαιώματα στον δρόμο
Στις 20 Νοεμβρίου είναι η Παγκόσμια ημέρα του παιδιού, που έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως ημέρα υποστήριξης των παιδιών και της ενίσχυσης των δικαιωμάτων τους.
Εστιάζοντας στην υποστήριξη και στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των παιδιών στον δρόμο, είναι προφανές ότι υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά να γίνει. Αλλά έχει αρχίσει να γίνεται.
Safe Roads project και Vision Zero
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο τον μηδενισμό των νεκρών και σοβαρών τραυματισμών από τροχαία ατυχήματα έως το 2050. Ουσιαστικά αποδέχεται πως τα τροχαία δεν είναι κάτι τυχαίο και αναπόφευκτο, η κακιά στιγμή. Είναι αποτέλεσμα παρωχημένων πολιτικών, ελλιπών υποδομών, ανεπαρκών οχημάτων και λάθος οδηγικής συμπεριφοράς. Οπότε, αν τα αλλάξουμε αυτά, θα περιοριστούν και τα ατυχήματα.
Η χρονιά - στόχος για μηδενικούς θανάτους και σοβαρούς τραυματισμούς από τροχαία είναι το 2050 και ο ενδιάμεσος στόχος ο περιορισμός τους στο 50% το 2030. Σε 5 χρόνια, δηλαδή.
Πού είμαστε ως προς αυτό; Γενικά τα τροχαία ατυχήματα μειώνονται και καταγράφεται βελτιωμένη εικόνα στην ΕΕ. Το 2024 είχε μείωση 12% στα θύματα τροχαίων σε μία 5ετία. -2% από την προηγούμενη χρονιά.
Αλλά δεν κινούνται όλες οι χώρες με την ίδια ταχύτητα. Η Ελλάδα παραμένει στις πρώτες θέσεις αναφορικά με τα θύματα τροχαίων με 64 νεκρούς στην άσφαλτο ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Μας προσπερνούν μόνο η Ρουμανία με 78 και η Βουλγαρία με 74.
Στην άλλη άκρη της κατάταξης, η Σουηδία, η χώρα με τους ασφαλέστερους δρόμους στην ΕΕ, έχει 20, η Μάλτα 21, το Λουξεμβούργο 27. Έκτος ΕΕ, η Νορβηγία ανεβάζει τον πήχη της ασφάλειας σε άλλα επίπεδα με 16 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκους.
Τροχαία ατυχήματα με παιδιά
Το ξέρω, ο τίτλος είναι τρομακτικός. Κανείς δεν θέλει να βλέπει αυτές τις τρεις λέξεις μαζί. Αλλά μόνο το 2023, 430 παιδιά έχασαν τη ζωή τους στους ευρωπαϊκούς δρόμους. Και στη δεκαετία 2013-2023, ο αριθμός των παιδιών θυμάτων είναι πολύ πιο τρομακτικός από τον τίτλο: 5.630.
Κι αυτό ενώ η οδική ασφάλεια για τα παιδιά έχει σαφώς βελτιωθεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Το ξέρουν πολύ καλά οι γεννημένοι στα ‘70ies και στα ‘80ies, που είδαν την τεράστια αλλαγή από τότε που ήταν εκείνοι “παιδιά στο αυτοκίνητο” έως σήμερα. Οι δρόμοι βελτιώνονται, τα οχήματα είναι πιο ασφαλή, το παιδικό κάθισμα είναι αυτονόητο για τους γονείς - θυμίζω ότι η μια γενιά πίσω δεν καθίσαμε ποτέ σε παιδικό κάθισμα στο αυτοκίνητο και στο πίσω κάθισμα συχνά δεν υπήρχαν καν ζώνες ή θεωρούσαμε τη χρήση τους προαιρετική.
Παιδί στο αυτοκίνητο - και εκτός
Η πρόοδος σε αυτό το κομμάτι είναι σημαντική. Αν ψάχνεις για ασφαλές παιδικό κάθισμα θα δεις πάρα πολλές σχετικές αναζητήσεις στο ίντερνετ. Από “Πού μπορώ να αγοράσω πιστοποιημένα παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου στην Ελλάδα;” και “Πού μπορώ να κλείσω ραντεβού για έλεγχο παιδικών καθισμάτων αυτοκινήτου;” μέχρι “Ποια είναι τα καλύτερα παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου σύμφωνα με την τροχαία;”.
Αλλά, μάντεψε: εκτός από τη μετακίνηση με αυτοκίνητο, που έχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τα παιδιά με ποσοστό 45% των θανάτων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά στοιχεία, η επόμενη κατηγορία, με 31%, είναι παιδιά που περπατούν. Πεζοί. Αυτό το κομμάτι περνά τόσο κάτω από τα ραντάρ μας που δεν θα βρεις αντίστοιχες ερωτήσεις.
Παιδί στον δρόμο: Γιατί θέλει τόση προσοχή;
Εντάξει, το ποσοστό 31% των θανάτων παιδιών είναι αρκετό για να απαντήσει στην ερώτησή μου. Αλλά έχει ένα νόημα να καταλάβουμε τις διαφορές που κάνουν τα παιδιά να είναι μια κατηγορία μόνα τους.
Η ΕΕ υιοθετεί από την επιστημονική βιβλιογραφία τον ορισμό του παιδιού ως το άτομο κάτω των 14 ετών, καλύπτοντας την ανάπτυξη από τη γέννηση ως την αρχή της εφηβείας. Προφανώς, σε αυτό το εύρος ηλικιών υπάρχουν τεράστιες διαφορές σωματικής διάπλασης, αντίληψης κτλ. Έχουν ωστόσο οι έως 14 ετών ένα κοινό: οι κυκλοφοριακές δεξιότητές τους δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένες, κάτι που - σε συνδυασμό με τη σωματική τους διάπλαση - περιορίζει τις δυνατότητές τους στις μετακινήσεις και τους κάνει ευάλωτους στον δρόμο.
Η ασφάλεια των μετακινήσεών τους, με κάθε μέσο, επηρεάζεται ή και εξαρτάται απευθείας από τη συμπεριφορά των ενηλίκων: γονιών, φροντιστών, χρηστών των δρόμων και όσων βρίσκονται σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Για πολλά χρόνια, οι τελευταίοι - πολιτικοί, νομοθέτες, βάλε όποιον σκεφτείς εδώ - είχαν ως προτεραιότητα τα οχήματα, όταν σχεδίαζαν κυκλοφοριακά μέτρα και προσάρμοζαν τα δεδομένα στις εξελίξεις. Σήμερα ωστόσο υπάρχει μια συναντίληψη ότι τα παιδιά είναι ευάλωτοι χρήστες του δρόμου, στους οποίους θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα και να προστατευθούν από όλο το σύστημα της κινητικότητας (δρόμους, οχήματα και χρήστες δρόμου) ώστε να μηδενιστούν τα θύματα.
Safe Roads project θα πει ασφάλεια για όλους
Όσο η τεχνολογία θα μας προσφέρει ασφαλέστερα οχήματα και η νέα αντίληψη για τα τροχαία θα οδηγεί σε βελτίωση των υποδομών, θα πρέπει να αλλάζουν και οι χρήστες των παραπάνω.
Γι΄αυτό, παράλληλα με το βάψιμο των διαβάσεων έξω από τα σχολεία, το Safe Roads project μπαίνει και μέσα στις σχολικές αίθουσες. Ο Δημήτρης Αντωνίου, ακτιβιστής, συγγραφέας και μέλος της ομάδας της Hellas Direct, επιστρέφει στο σχολείο για να μιλήσει στα παιδιά για την οδική ασφάλεια και την κυκλοφοριακή αγωγή και να τα βοηθήσει να κατανοήσουν τι σημαίνει σωστή συμπεριφορά στον δρόμο. Χωρίς διδακτισμό και νουθεσίες.
Τα παιδιά εισπράττουν το νοιάξιμο. Κι είναι έτοιμα να αμφισβητήσουν τις λάθος συμπεριφορές που τους κληροδοτούν οι μεγαλύτεροι αντί να τις υιοθετήσουν. Και να αλλάξουν τη συνθήκη.
Η Hellas Direct ξέρει ότι όσο πιο ασφαλείς είναι οι δρόμοι, τόσο λιγότερα ατυχήματα θα συμβαίνουν. Ξέρει ότι τα παιδιά που είναι σήμερα υπεύθυνοι χρήστες του δρόμου, ως πεζοί ή ποδηλάτες, θα γίνουν συνειδητοποιημένοι οδηγοί αύριο. Ξέρει πως η αλλαγή ξεκινά από τα παιδιά, που διεκδικούν το αυτονόητο: ασφαλείς καθημερινές μετακινήσεις για όλους. Τώρα είναι σειρά των μεγάλων να κάνουν ό,τι πρέπει.
